рд╣ेрд▓्рд▓ो рджोрд╕्рддों рдЖрдЬ рдХी рдЗрд╕ рдкोрд╕्рдЯ рдоें рд╣рдо рдЖрдкрдХो рдХंрдк्рдпूрдЯрд░ рдХी рдкीрдв़िрдпाँ (Generation of Computer) рдХी рдмेрд╕िрдХ рд╕े рдРрдбрд╡ाрди्рд╕ рдиॉрд▓ेрдЬ рджेंрдЧे :-
рдХрдо्рдк्рдпूрдЯрд░ рдХी рдкीрдв़िрдпाँ (Generation of Computer)
рджूрд╕рд░े рд╡िрд╢्рд╡ рдпुрдж्рдз рдХे рдмाрдж рдХрдо्рдк्рдпूрдЯрд░ों рдХा рд╡िрдХाрд╕ рддेрдЬी рд╕े рд╣ुрдЖ рдФрд░ рдЙрдирдХे рдЖрдХाрд░-рдк्рд░рдХाрд░ рдоें рднी рдмрд╣ुрдд рдкрд░िрд╡рд░्рддрди рд╣ुрдП। рдЖрдзुрдиिрдХ рдХрдИ рдк्рд░ोрд╕ेрд╕ рдХрдо्рдк्рдпूрдЯрд░ों рдХे рд╡िрдХाрд╕ рдХे рдЗрддिрд╣ाрд╕ рдХो рддрдХрдиीрдХी рд╡िрдХाрд╕ рдХे рдЕрдиुрд╕ाрд░ рдХрдИ рднाрдЧों рдоें рдмाँрдЯा рдЬाрддा рд╣ै, рдЬिрди्рд╣ें рдХрдо्рдк्рдпूрдЯрд░ рдХी рдкीрдв़िрдпाँ рдХрд╣ा рдЬाрддा рд╣ै। рдЕрднी рддрдХ рдХрдо्рдк्рдпूрдЯрд░ рдХी рдкाँрдЪ рдкीрдв़िрдпाँ рдЕрд╕्рддिрдд्рд╡ рдоें рдЖ рдЪुрдХी рд╣ैं। рдЬिрд╕ рддрд░рд╣ рдордиुрд╖्рдп рдХी рд╡िрднिрди्рди рдкीрдв़िрдпाँ рдЕрдкрдиे рд░рд╣рди-рд╕рд╣рди, рдХрдо्рдкрдиिрдпों рдЖрдЪाрд░-рд╡िрдЪाрд░ рддрдеा рдкрд░рдо्рдкрд░ाрдУं рдоें рдПрдХ-рджूрд╕рд░े рд╕े рдЕрд▓рдЧ-рдЕрд▓рдЧ рд╣ोрддी рд╣ैं, рдЙрд╕ी рдк्рд░рдХाрд░ рд╡िрднिрди्рди рдкीрдв़िрдпों рдХे рдХрдо्рдк्рдпूрдЯрд░ рддрдХрдиीрдХी рджृрд╖्рдЯि рд╕े рднिрди्рди-рднिрди्рди рд╣ोрддे рд╣ैं। рдк्рд░рдд्рдпेрдХ рдкीрдв़ी рдХे рдХрдо्рдк्рдпूрдЯрд░ों рдХी рд╡िрд╢ेрд╖рддाрдПँ рдФрд░ рдЙрдирдХा рд╕ंрдХ्рд╖िрдк्рдд рдкрд░िрдЪрдп рдЖрдЧे рджिрдпा рдЧрдпा рд╣ै-
(рдХ) рдкрд╣рд▓ी рдкीрдв़ी рдХे рдХрдо्рдк्рдпूрдЯрд░ (First Generation of Computer)- рдЗрд╕ рдкीрдв़ी рдХे рдХрдо्рдк्рдпूрдЯрд░ों рдоें рд╡ैрдХ्рдпूрдо рдЯ्рдпूрдмों (Vacuum Tubes) рдХा рдк्рд░рдпोрдЧ рдХिрдпा рдЬाрддा рдеा। рдЗрд╕ рдкीрдв़ी рдХा рд╕рдордп рд╕рди् 1946 рд╕े 1955 рддрдХ рдоाрдиा рдЬाрддा рд╣ै। рдЙрд╕ рд╕рдордп рд╡ैрдХ्рдпूрдо рдЯ्рдпूрдм рд╣ी рдПрдХ рдоाрдд्рд░ рдЗрд▓ेрдХ्рдЯ्рд░ॉрдиिрдХ рдкुрд░्рдЬा рдеा рдЬो рдЙрдкрд▓рдм्рдз рд╣ोрддा рдеा। рдЗрд╕ рдкीрдв़ी рдХे рдХрдо्рдк्рдпूрдЯрд░ рдЖрдХाрд░ рдоें рдмрд╣ुрдд рдмрдб़े рд╣ोрддे рдеे
рдЗрддрдиी рдЧрд░्рдоी рдкैрджा рдХрд░рддे рдеे рдХि рдПрдпрд░ рдХंрдбीрд╢рдиिंрдЧ рдЕрдиिрд╡ाрд░्рдп рд╣ोрддी рдеी। рдпे рдЧрддि рдоें рдзीрдоे рд╣ोрддे рдеे рддрдеा рдЗрдирдХा рдоूрд▓्рдп рднी рддुрд▓рдиाрдд्рдордХ рджृрд╖्рдЯि рдмрд╣ुрдд рдЕрдзिрдХ рд╣ोрддा рдеा। рдЗрдирдоें рдХोрдИ рдСрдкрд░ेрдЯिंрдЧ рд╕िрд╕्рдЯрдо рди рд╣ोрдиे рдХे рдХाрд░рдг рдЖрд╡рд╢्рдпрдХрддा рдкрдб़рдиे рдкрд░ рд╡िрднिрди्рди рдЙрдкрдХрд░рдгों рдХो рдЬोрдб़рдиे рдпा рдиे рддрдеा рд╕्рд╡िрдЪ рдЖрджि рджрдмाрдиे рдХा рдХाрд░्рдп рдЙрдкрдпोрдЧрдХрд░्рдд्рддा рдХो рд╕्рд╡рдпं рд╣ी рдХрд░рдиा рдкрдб़рддा рдеा, рдЬो рдмрд╣ुрдд рд╣ी рдЕрд╕ुрд╡िрдзाрдЬрдирдХ рд╣ोрддा рдеा।
рдЗрд╕ рдкीрдв़ी рдХे рдХрдо्рдк्рдпूрдЯрд░ों рдХे рдиाрдо рдЗрд╕ рдк्рд░рдХाрд░ рд╣ैं- рдПрдиिрдПрдХ
рдпрджि рдЖрдк ENIAC Computer рдХे рдмाрд░े рдоें рдФрд░ рдЕрдзिрдХ рдЬाрдирдиा рдЪाрд╣рддे рд╣ैं рдХि рдЗрд╕рдХी рд╡िрд╢ेрд╖рддा рдХ्рдпा рд╣ै рддो рдКрдкрд░ рджिрдП рдЧрдП рд▓िंрдХ рдкрд░ рдХ्рд▓िрдХ рдХрд░ें।
(рдЦ) рджूрд╕рд░ी рдкीрдв़ी рдХे рдХрдо्рдк्рдпूрдЯрд░ ( Second Generation of Computer)- рдЗрд╕ рдкीрдв़ी рдХे рди्рдпूрдЯрд░ों рдХा рд╕рдордп рд╕рди् 1955 рд╕े 1965 рддрдХ рдоाрдиा рдЬाрддा рд╣ै। рдЗрд╕рд╕े рдкрд╣рд▓े рд╣ी рдЕрдоेрд░िрдХा рдХी рдмेрд▓ рд░ेрдЯрд░ी (Bell Labs) рдиे рдЯ्рд░ांрдЬिрд╕्рдЯрд░ (Transistor) рдХी рдЦोрдЬ рдХрд░ рд▓ी рдеी, рдЬो рд╡ैрдХ्рдпूрдо рдЯ्рдпूрдм рдХी рдиा рдоें рд╣рд░ рддрд░рд╣ рд╕े рдмेрд╣рддрд░ рдеा рдЗрд╕рд▓िрдП рдХрдо्рдк्рдпूрдЯрд░ों рдоें рд╡ैрдХ्рдпूрдо рдЯ्рдпूрдмों рдХी рдЬрдЧрд╣ рдЯ्рд░ांрдЬिрд╕्рдЯрд░ों рдХा рдмोрдЧ рд╣ोрдиे рд▓рдЧा। рдЗрд╕рд╕े рдХрдо्рдк्рдпूрдЯрд░ों рдХी рджूрд╕рд░ी рдкीрдв़ी рдЕрд╕्рддिрдд्рд╡ рдоें рдЖрдпी। рдЗрд╕ рдкीрдв़ी рдХे рдХрдо्рдк्рдпूрдЯрд░ рдХाрд░ рдоें рдЫोрдЯे, рдЧрддि рдоें рддेрдЬ рддрдеा рдЕрдзिрдХ рд╡िрд╢्рд╡рд╕рдиीрдп рд╣ोрддे рдеे рдФрд░ рдЙрдирдХी рд▓ाрдЧрдд рднी рдХрдо рд╣ोрддी рдпे рдмрд╣ुрдд рдЧрд░्рдоी рдЙрдд्рдкрди्рди рдХрд░рддे рдеे, рд▓ेрдХिрди рдПрдпрд░ рдХंрдбीрд╢рдиिंрдЧ рдХी рдЖрд╡рд╢्рдпрдХрддा рдлिрд░ рднी рд░рд╣рддी рдеी।
(рдЧ) рддीрд╕рд░ी рдкीрдв़ी рдХे рдХрдо्рдк्рдпूрдЯрд░ (Third Generation of Computer)- рдЗрд╕ рдкीрдв़ी рдХे рдХрдо्рдк्рдпूрдЯрд░ों рдХा рд╕рдордп рд╕рди् 1965 рд╕े 1975 рддрдХ рдоाрдиा рдЬाрддा рд╣ै। рдЗрдирдоें рдПрдХीрдХृрдд рдкрд░िрдкрдеों (Integrated Circuits) рдпा рдЪिрдкों (Chips) рдХा рдЙрдкрдпोрдЧ рдХिрдпा рдЬाрддा рдеा, рдЬो рдЖрдХाрд░ рдоें рдмрд╣ुрдд рдЫोрдЯे рд╣ोрддे рдеे рдФрд░ рдПрдХ рдЪिрдк рдкрд░ рд╕ैрдХрдб़ों рдЯ्рд░ांрдЬिрд╕्рдЯрд░ों рдХो рдПрдХीрдХृрдд рдХिрдпा рдЬा рд╕рдХрддा рдеा। рдЗрдирд╕े рдмрдиे рдХрдо्рдк्рдпूрдЯрд░ рдЖрдХाрд░ рдоें рдЫोрдЯे, рдЧрддि рдоें рддेрдЬ рддрдеा рд╡िрд╢्рд╡рд╕рдиीрдпрддा рдоें рдмрд╣ुрдд рдЕрдзिрдХ рд╣ोрддे рдеे। рдЗрдирдХे рдХाрд░्рдп рдХрд░рдиे рдХी рдЧрддि рдЗрддрдиी рддेрдЬ рдеी рдХि рдпे рдПрдХ рд╕ेрдХрдг्рдб рдХे рд╕рдордп рдоें рд▓ाрдЦों рдмाрд░ рдЬोрдб़рдиे рдХी рдХ्рд░िрдпाрдПँ рдХрд░ рд╕рдХрддे рдеे।
рдЗрд╕ рдкीрдв़ी рдХे рдХрдо्рдк्рдпूрдЯрд░ों рдХे рд╕ाрде рд╣ी рдбाрдЯा рдХो рднंрдбाрд░िрдд рдХрд░рдиे рд╡ाрд▓े рдмाрд╣рд░ी рд╕ाрдзрдиों, рдЬैрд╕े- рдбिрд╕्рдХ, рдЯेрдк рдЖрджि рдХा рднी рд╡िрдХाрд╕ рд╣ुрдЖ, рдЬिрд╕рд╕े рдХрдо्рдк्рдпूрдЯрд░ рдХी рдоुрдЦ्рдп рдоैрдоोрд░ी рдкрд░ рдкрдб़рдиे рд╡ाрд▓ा рджрдмाрд╡ рдХрдо рд╣ो рдЧрдпा рдФрд░ рдЙрдирдХे рд▓िрдП рдк्рд░ोрдЧ्рд░ाрдо рд▓िрдЦрдиा рднी рд╕рд░рд▓ рд╣ो рдЧрдпा। рдЗрд╕рдХे рдХाрд░рдг рдПрдХ рд╣ी рдХрдо्рдк्рдпूрдЯрд░ рдкрд░ рдПрдХ рд╕ाрде рдЕрдиेрдХ рдк्рд░ोрдЧ्рд░ाрдо рдЪрд▓ाрдиा (Multiprogramming) рддрдеा рдПрдХ рдк्рд░ोрдЧ्рд░ाрдо рдХो рдХрдИ рдк्рд░ोрд╕ेрд╕рд░ों рдкрд░ рдПрдХ рд╕ाрде рдЪрд▓ाрдиा (Multiprocessing) рднी рд╕рдо्рднрд╡ рд╣ो рдЧрдпा।
рдЪौрдеी рдкीрдв़ी рдХे рдХрдо्рдк्рдпूрдЯрд░ (Fourth Generation of Computer) -
рдЗрд╕ рдкीрдв़ी рдХे рдХрдо्рдк्рдпूрдЯрд░ों рдХा рд╕рдордп 1975 рд╕े 1990 рддрдХ рдоाрдиा рдЬाрддा рд╣ै, рд╣ाрд▓ांрдХि рдЖрдЬрдХрд▓ рднी рдЗрдирдХा рднрд░рдкूрд░ рдЙрдкрдпोрдЧ рдХिрдпा рдЬा рд░рд╣ा рд╣ै। рдЗрдирдоें рдХेрд╡рд▓ рдПрдХ рд╕िрд▓िрдХॉрди рдЪिрдк рдкрд░ рдХрдо्рдк्рдпूрдЯрд░ рдХे рд╕рднी рдПрдХीрдХृрдд рдкрд░िрдкрдеों рдХो рд▓рдЧाрдпा рдЬाрддा рд╣ै, рдЬिрд╕े рдоाрдЗрдХ्рд░ोрдк्рд░ोрд╕ेрд╕рд░ (Microprocessor) рдХрд╣ा рдЬाрддा рд╣ै। рд╡ाрд╕्рддрд╡ рдоें рдпे рдЕрддि рд╡ृрд╣рдж् рдПрдХीрдХृрдд рдкрд░िрдкрде (Very Large Scale Integrated Circuit-VLSI) рд╣ैं, рдЬिрдирдоें рдПрдХ рдоाрдЗрдХ्рд░ो рдЪिрдк рдкрд░ рд╣рдЬाрд░ों-рд▓ाрдЦों рдЯ्рд░ांрдЬिрд╕्рдЯрд░ों рдХो рдЬрдоा рджिрдпा рдЬाрддा рд╣ै। рдЗрди рдЪिрдкों рдХा рдЙрдкрдпोрдЧ рдХрд░рдиे рд╡ाрд▓े рдХрдо्рдк्рдпूрдЯрд░ рдХो рдоाрдЗрдХ्рд░ो рдХрдо्рдк्рдпूрдЯрд░ (Micro Computer) рдХрд╣ा рдЬाрддा рд╣ै।
рдоाрдЗрдХो рдХрдо्рдк्рдпूрдЯрд░ рдмрдиाрдиे рд╡ाрд▓ी рдХрдо्рдкрдиिрдпों рдХी рдПрдХ рдмрд╣ुрдд рдмрдб़ी рд╕ंрдЦ्рдпा рд╣ै, рдЬो рд╡िрднिрди्рди рд╢्рд░ेрдгिрдпों рдХे рдкрд░्рд╕рдирд▓ рдХрдо्рдк्рдпूрдЯрд░, рдЬैрд╕े-рдкीрд╕ी рдПрдХ рд╣ी рдХрдо्рдк рдПрдХ्рд╕рдЯी, рдкीрд╕ी-рдПрдЯी, рдкेंрдЯिрдпрдо рдЖрджि рдмрдиाрддी рд╣ैं, рдРрд╕ी рдХुрдЫ рдХंрдкрдиिрдпों рдХे рдиाрдо рд╣ैं-рдЖрдИрежрдмीрежрдПрдорежрдПрдЪрежрд╕ीрежрдПрд▓, рд╡िрдк्рд░ो, рдЬेрдиिрдп, рдПрдЪрежрдкीреж рдХрдо्рдк्рдпूрдЯрд░ рд╣ी рдк рдЖрджि । рд╡рд░्рддрдоाрди рдоें рдк्рд░ाрд░ंрднिрдХ рд╢्рд░ेрдгिрдпों рдХे рдкीрд╕ी рдХा рдЙрдкрдпोрдЧ рдк्рд░ाрдпः рд╕рдоाрдк्рдд рд╣ो рдЧрдпा рд╣ै рдФрд░ рдХेрд╡рд▓ рдкेंрдЯिрдпрдо рд╢्рд░ेрдгी рдХे рдХрдо्рдк्рдпूрдЯрд░ рдк्рд░рдЪрд▓рди рдоें рд╣ै। рдЬिрдирдХी рдЪाрд░ рд╢्рд░ेрдгिрдпों рдкेंрдЯिрдпрдо-1 рд╕े рд▓ेрдХрд░ рдкेंрдЯिрдпрдо-4 рддрдХ рдЕрд╕्рддिрдд्рд╡ рдоें рдЖ рдЪुрдХी рд╣ैं।
рдкाँрдЪрд╡ी рдкीрдв़ी рдХे рдХрдо्рдк्рдпूрдЯрд░ (Fifth Generation of Computer) -
рд╕рди् 1990 рдХे рдмाрдж рдХे рд╕рдордп рдоें рдРрд╕े рдХрдо्рдк्рдпूрдЯрд░ों рдиिрд░्рдоाрдг рдХा рдк्рд░рдпाрд╕ рдЪрд▓ рд░рд╣ा рд╣ै, рдЬिрдирдоें рдХрдо्рдк्рдпूрдЯिंрдЧ рдХी рдКँрдЪी рдХ्рд╖рдорддाрдУं рдХे рд╕ाрде-рд╕ाрде рддрд░्рдХ (Logic) рдХрд░рдиे, рдиिрд░्рдгрдп рд▓ेрдиे (Decision making) рддрдеा рд╕ोрдЪрдиे (Thinking) рдХी рднी рд╕ाрдорд░्рде्рдп рд╣ो। рдЗрдирдХो рдкाँрдЪрд╡ी рдкीрдв़ी рдХे рдХрдо्рдк्рдпूрдЯрд░ рдХрд╣ा рдЬा рд░рд╣ा рд╣ै। рдЕрднी рддрдХ рдХे рд╕рднी рдХрдо्рдк्рдпूрдЯрд░ों рдХा рдоुрдЦ्рдп рдЬोрд░ рдбाрдЯा рдк्рд░ोрд╕ेрд╕िंрдЧ (Data Processing) рдкрд░ рд░рд╣ा рд╣ै, рдЬрдмрдХि рдЗрд╕ рдкीрдв़ी рдХे рдХрдо्рдк्рдпूрдЯрд░ों рдХा рдЬोрд░ рдЬ्рдЮाрди рдк्рд░ोрд╕ेрд╕ि (Knowledge Processing) рдкрд░ рд╣ोрдЧा। рд╡ैрдЬ्рдЮाрдиिрдХों рдХा рджाрд╡ा рд╣ै рдХि рдпे рдХрдо्рдк्рдпूрдЯрд░ рдмрд╣ुрдд рд╣рдж рддрдХ рдоाрдирд╡ рдорд╕्рддिрд╖्рдХ рдЬैрд╕े рд╣ोंрдЧे।
рд╣ाрд▓ांрдХि рдЕрднी рддрдХ рдРрд╕े рдХрдо्рдк्рдпूрдЯрд░ рдмрдиाрдиे рдоें рд╕рдлрд▓рддा рдирд╣ीं рдоिрд▓ी рд╣ै рдкрд░рди्рддु рдРрд╕े рдХрдо्рдк्рдпूрдЯрд░ рдЕрд╕्рддिрдд्рд╡ рдоें рдЖ рдЧрдпे рд╣ैं, рдЬिрдирдоें рдЪौрдеी рдкीреЭी рдХे рдХрдо्рдк्рдпूрдЯрд░ों рдХी рддुрд▓рдиा рдоें рдЕрддि рдЙрдЪ्рдЪ рдХ्рд╖рдорддाрдПँ рд╣ैं। рдЗрди्рд╣ें рд╕ुрдкрд░ рдХрдо्рдк्рдпूрдЯрд░ (Super Computer) рдХрд╣ा рдЬाрддा рд╣ै। рдпे рдПрдХ рд╕ाрде рд╕ैрдХрдб़ рдХрдо्рдк्рдпूрдЯрд░ों рдХे рдмрд░ाрдмрд░ рдХाрд░्рдп рдЕрдХेрд▓े рд╣ी рдХрд░ рд▓ेрддे рд╣ैं। рднाрд░рдд рдоें рднी 'рдкрд░рдо' рдФрд░ 'рдЕрдиुрд░ाрдЧ' рдиाрдордХ рд╕्рд╡рджेрд╢ी рд╕ुрдкрд░ рдХрдо्рдк्рдпूрдЯрд░ рдмрдиाрдП рдЧрдП рд╣ैं рдЬिрдирдХा рд╡िрджेрд╢ों рдХो рдиिрд░्рдпाрдд рднी рдХिрдпा рдЧрдпा рд╣ै।
рдпрджि рдЖрдк Computer рдХे рдмाрд░े рдоें рдФрд░ рдЕрдзिрдХ рдЬाрдирдиा рдЪाрд╣рддे рд╣ैं рдХि рдЗрд╕рдХी рд╡िрд╢ेрд╖рддा рдХ्рдпा рд╣ै рддो рдиीрдЪे рджिрдП рдЧрдП рд▓िंрдХ рдкрд░ рдХ्рд▓िрдХ рдХрд░ें।
Read more:





